ภูเขาไฟเกิดจากหินหนืดที่อยู่ใต้เปลือกโลกถูกแรงดันอัดให้แทรกตามรอยแตกขึ้นสู่ผิวโลกโดยมีแรงปะทุหรือระเบิดขึ้น ถ้าแรงดันไม่มากจะมีหินหลอมเหลวปะทุและไหลออกจากปล่องภูเขาไฟ แต่ถ้ามีแรงดันมากจะเกิดการระเบิดอย่างรุนแรง ภาคเหนือของประเทศไทย เมื่อมหายุคซีโนโซอิก (Cenozoic Era) หรือราว 65.5 ล้านปีก่อนเป็นต้นมา ซึ่งนับได้ว่าเป็นช่วงเวลาที่มีอายุอ่อนตามตารางธรณีกาล (Geologic Time Scale) มีภูเขาไฟกระจายตัวอยู่ทั่วไปเป็นบริเวณ เล็กๆ โดยพบในหลายบริเวณตามจังหวัดต่างๆ ได้แก่ เชียงราย ลําปาง แพร่ และแม่ฮ่องสอน ภูเขาไฟอายอุอ่นในไทยนั้น สว่นใหญ่เป็นภูเขาไฟขนาดเล็กเกิดจากลาวาที่มีความเป็นเบส (basic lava volcano) ประกอบด้วยธาตุ Mg และ Fe สูง และ SiO2 น้อย เกิดเป็นหินอัคนีภูเขาไฟสีเข้ม จําพวกหินบะซอลต์ (basalt) ลาวามีลักษณะเหลว ไหลได้เร็วและแข็งตัวช้า ทั้งนี้เพราะหินหนืดไหลออกมาจากปล่องที่มีอุณหภูมิสูงมาก และมีอัตราการไหลเร็วมาก เกิดเป็นธารลาวาที่ไหลไปได้เป็นระยะทางไกล ไม่เกิดการทับถมของเถ้าถ่านเป็นรูปกรวย แต่จะขยายแผ่กว้างออกไปเป็นทุ่งลาวา